"برنامه همکاری های فنی آژانس با کشورهای عضو مهمترین بخشی است که به تقویت و اصلاح نیاز دارد"

دو پژوهشکده بین المللی با انتشار گزارشی خواستار اصلاح ساختار و وظایف آژانس بین المللی انرژی اتمی شده اند.

این گزارش که نتیجه دو سال تحقیق مشترک مرکز بین المللی نوآوری حکومت و مرکز کانادایی اجرای معاهدات است، روز دوشنبه (۲۵ ژوئن) در یک نشست رسانه ای در واشنگتن، ارائه و تشریح شد.

این گزارش تحت نظارت تروار فیندلی، استاد دانشکده علوم سیاسی دانشگاه هاروارد تنظیم شده و نام حسین موسویان، مذاکره کننده هسته ای سابق ایران نیز در بین مولفان آن به چشم می خورد.

بخش مهمی از گزارش به بررسی مقوله همکاری های فنی آژانس با کشورهای عضو و نقش شورای حکام در ارائه یا عدم ارائه این خدمات اختصاص یافته است.

در بخشی از این گزارش آماده است: "در سال ۲۰۰۶، به درخواست ایالات متحده آمریکا، آژانس از ارائه همکاری های فنی به ایران در احداث نیروگاه آب سنگین اراک خودداری کرد. آمریکا علت مخالفت خود را، احتمال استفاده از این نیروگاه در تولید پلوتونیوم مورد مصرف در بمبهای هسته ای عنوان کرده بود. از آن تاریخ به بعد، ایالات متحده آمریکا به طور یک جانبه، تمام درخواستهای کشورهای عضو برای دریافت همکاری های فنی را از منظر خطر گسترش سلاح های اتمی، بررسی کرده است. این در حالی است که نه آژانس و نه ایالات متحده آمریکا هیچ تلاشی برای جلوگیری از ارائه همکاری های فنی به هند، پاکستان یا اسرائیل نکرده اند، کشورهایی که هیچ کدام پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای را امضا نکرده اند."

مولفان این گزارش، پیشنهادهای خود را در چهار محور کلی جمع بندی کرده اند:

• آژانس باید برنامه همکاری های فنی خود را با تاکید بر شفافیت بیشتر و اطلاع رسانی سریعتر اصلاح کند. این اصلاحات نباید تنها با عنایت به درخواست کشورهای عضو، بلکه با توجه به نقطه نظر آژانس انجام شوند.
• آژانس باید به ارائه خدمات و تجهیزاتی که دولتها می توانند از مجاری تجاری تهیه کنند خاتمه دهد، بویژه در خصوص کشورهایی که از منابع مالی فزاینده ای بهرمند هستند. در همین راستا، آژانس باید نقش خود را بیشتر به نقشی مشورتی و ظرفیت ساز تغییر دهد.
• به جز آن بخش از همکاری های فنی که مشخصا برای ارتقای ضریب ایمنی و امنیت تاسیسات هسته ای کشورهای عضو ارائه می شود، برنامه همکاری های فنی باید رسما ً تنها به کشورهای کمتر توسعه یافته اختصاص یابد، و کشورهای در حال توسعه ای که به تدریج به زمره کشورهای توسعه یافته می پیوندند، باید به نحوی دیپلماتیک از این برنامه کنار گذاشته شوند.
• دبیرخانه و شورای حکام آژانس باید نسبت به تبعات احتمالی ارائه همکاری های فنی به کشورهایی که با آژانس در اختلاف هستند یا به خاطر عدم پایبندی به معاهده منع گسترش سلاح های هسته ای، تحت بازرسی هستند، حساس باشند. این کشورها نباید بجز در مواردی که مستقیما ً با نیازهای انسانی آنها ارتباط دارد، از همکاری های فنی آژانس برخوردار شوند.

در بخش نتیجه گیری گزارش آمده است: "برنامه همکاری های فنی آژانس با کشورهای عضو مهمترین بخشی است که به تقویت و اصلاح نیاز دارد. این اصلاحات نه تنها به نفع دریافت کنندگان و اهدا کنندگان همکاری های فنی خواهد بود، بلکه وجهه آژانس را به عنوان یک مرجع موثر و کارآمد تقویت خواهد کرد."